W jaki sposób czytać schematy elektryczne?

Tym co głównie decyduje o naszej umiejętności czytania schematów elektrycznych, to przede wszystkim odbyta praktyka. Osoby, które ukończyły szkoły lub studia kierunkowe, zwrócone w stronę późniejszego wykonawstwa lub projektowania instalacji elektrycznych i teletechnicznych, z praktyką czytania schematów miały do czynienia właśnie w okresie zdobywania wiedzy w trakcie nauki lub studiowania. Jednakże nie możemy zapomnieć o tym, że wielu elektryków, a w szczególności elektromonterów, pracujących w wielu firmach elektrycznych w Polsce, to często osoby, które swoją wiedzę zdobywały już na etapie podejmowania pracy zawodowej. Często była to praca zdobyta przypadkowo, lub podjęta jako pomocnik elektryka z rozmysłem, dzięki czemu komuś takiemu udało się wejść w świat elektryki ucząc się od podstaw praktycznego podejścia do danego zadania.

Dlatego jak rozejrzymy się chociażby po ofertach pracy, dostępnych na naszym rynku, możemy zauważyć, że nastała w nich pewna moda. A mianowicie, pracodawcy coraz częściej zamieszczają w takich ofertach zdanie, że koniecznością lub dodatkowym atutem jest umiejętność czytania schematów. Jest to o bardzo ważny aspekt, ponieważ dzięki niemu możemy być całkowicie samodzielnymi w wykonywaniu konkretnych prac instalatorskich. Sprawia to, że:

• potrafimy dokładnie namierzyć i wyznaczyć dane punkty lub moduły na rzeczywistym projekcie,
• jesteśmy w stanie dokładnie przenieść potrzebne wymiary,
• jesteśmy w stanie określić czym dany punkt jest i jakie ma spełniać funkcje,
• wiemy jakie zasady działania obejmują konkretny element i potrafimy w oczywisty sposób wyjaśnić zasadę danego rozmieszczenia instalacji i sposobu jego podłączenia.

Dlatego umiejętność czytania schematów jest zdecydowana podstawą do tego, aby móc myśleć o samodzielnym działaniu w dziedzinie elektryki lub elektroniki. W każdej dziedzinie dotyczącej prądu mamy styczność prawie z tym samy jeżeli chodzi o schematy. Oczywiście poziom zaawansowania niektórych z nich może wiązać się ze specyfiką danej dziedziny, jednak znając podstawy jesteśmy w stanie z większą łatwością uczyć się kolejnych, bardziej skomplikowanych schematów – zwłaszcza dotyczących elektroniki.

Aby umieć dobrze czytać dany schemat elektryczny, należy zacząć od podstaw. Już wielokrotnie byłem pytany przez osoby niebędące elektrykami, czy posiadam np. schemat tablicy mieszkaniowej, bo jak tak, to oni sobie sami połączą i „będzie taniej”. Niestety, to nie jest taka prosta sprawa. Bo co z tego, że podeślę komuś schemat ideowy, jak dana osoba nie będzie w stanie wywnioskować z niego najważniejszych rzeczy, a mianowicie, gdzie i jak poprowadzić dana żyłę przewodu? Jednak ogólne pojęcie o czytaniu schematów i późniejszego przeniesienia linii z kartki papieru na rzeczywiste urządzenie, ma bardzo duże znaczenie. Ale na samym wstępie starajmy się pamiętać, że:

• wszystkie połączenia rysowane są za pomocą linii prostych, które łączą poszczególne końcówki elementów,
• wspomniane linie powinny być prowadzone w miarę możliwości pionowo lub poziomo i powinny krzyżować się pod kątem prostym, 
• wygląd punktu przecięcia – jeżeli dwie linie krzyżują się, ale w punkcie ich przecięcia nie ma kropki, to są to linie niepołączone, jeżeli w punkcie przecięcia widoczna jest kropka (pogrubienie), mamy do czynienia z tak zwanym węzłem, czyli z połączeniem elektrycznym tych dwóch krzyżujących się linii. 
• w schemacie mogą występować linie ukośne i nie jest to przypadkowe. Takowe rysowanie danego połączenia może wskazywać na specyfikę podłączonego modułu lub przejścia, np. może to być mostek itp.,
• schematy ułożone są na tyle logicznie, że prowadzą nas kolejno – od początku do końca – danego podłączenia, więc w sposób intuicyjny jesteśmy w stanie układać sobie w głowie sposób wykonania danych elementów instalacji,
• schematy przeważnie rysowane są w taki sposób, że główne zasilania rysowane są grubszymi liniami niż obwody podpięte do nich,
• schematy elektryczne zachowują zasadę „czytania książki”, czyli zaczynają się od lewej strony i kończą po prawej, dzięki czemu łatwiej jest nam znaleźć początek i koniec danego obwodu.

Kolejną istotną sprawą, o której należy wiedzieć, to jakie symbole występują na danym schemacie. Dla osoby początkującej lub nie mającej żadnego pojęcia o elektryce może to być dość kłopotliwe. Osoby zajmujące się od wielu lat elektryką i posiadające odpowiednią wiedzę, przeważnie mają w głowie większość potrzebnych symboli i właściwie z zamkniętymi oczami przemieszczają się po konkretnych schematach. Jednakże, w takim przypadku często przychodzą nam z pomocą legendy umieszczone w danych schemacie. Często wyszczególnione są w nich wszystkie, użyte przez projektanta schematu symbole, dzięki czemu również jesteśmy w stanie odnaleźć się w projekcie.

Jak widzimy, w czytaniu schematów występuje wiele zmiennych, które decydują o tym, czy jesteśmy w stanie poradzić sobie z odczytaniem danego planu, czy też nie. To co zaprezentowałem w tym artykule, to dopiero wstęp do zagadnienia dotyczącego czytania schematów elektrycznych. Z biegiem czasu będę prezentował konkretne schematy elektryczne, przy czym będę starał się wytłumaczyć ich zasadę w taki sposób, aby każda osoba zaczynająca swoja przygodę z elektryką, była w stanie podnieść swoje kwalifikacje zawodowe i stawała się bardziej samodzielna w codziennej pracy.

Red. Mateusz A. Maciejczyk