Kryteria ustalania terminów sprawdzeń instalacji

Kwestie kontroli obiektów budowlanych reguluje Prawo budowlane. Kontrole dotyczą nie tylko samej materii obiektu budowlanego (np. ścian i stropów), ale również tzw. wyposażenia technicznego, czyli np. instalacji elektrycznych. Okresowa kontrola obiektu budowlanego powinna być zgłaszana przez właściciela bądź zarządcę budynku i de facto polega na sprawdzeniu przydatności do użytkowania obiektu oraz jego stanu technicznego.

W przypadku instalacji elektrycznych ustawa z 7 lipca 1994 r. − Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1202) w artykule 62 przedstawia zakres kontroli stanu technicznego obiektów budowlanych i instalacji elektrycznych oraz terminy, w jakich należy ich dokonać.

Art. 62. Prawa budowlanego:

1. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli:

1) okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

a) elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu (…)

2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.

Jak widać, ustawa jako górny okres między przeglądami instalacji elektrycznej dopuszcza 5 lat.

Kolejnym przepisem prawnym jest rozporządzenie z 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych Dz.U. z 2019 r. poz. 1830. W § 4.1 określa ono, co powinny zawierać instrukcje eksploatacji. Musi w nich być zapis związany z terminami przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów. Instrukcja powinna więc zawierać informację, co jaki czas należy kontrolować urządzenia energetyczne.

§ 4.1. Prace eksploatacyjne należy prowadzić zgodnie z instrukcjami eksploatacji zawierającymi w szczególności:

1) charakterystykę urządzeń energetycznych;

2) opis w niezbędnym zakresie układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowań;

3) zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem;

4) opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia energetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia;

5) zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia;

6) wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń energetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów;

7) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń energetycznych, obiektów oraz wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją danego urządzenia;

8) identyfikację zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia energetycznego;

9) organizację prac eksploatacyjnych;

10) wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego, zwanych dalej „środkami ochronnymi”.

Instrukcja eksploatacji jest dokumentem szytym na miarę (autor artykułu opracował kilkadziesiąt instrukcji i posiada bogate doświadczenie w tym zakresie). W odniesieniu do przeglądów instalacji elektrycznych powinna przewidywać takie czasookresy sprawdzeń, które uwzględniają realne zagrożenia dla obsługi. Należy więc brać pod uwagę wiek urządzeń, liczbę zdarzeń technicznych (np. awarii), sposób eksploatacji, poziom kwalifikacji osób eksploatujących.

Wniosek: trzeba sprawdzać zapisy w instrukcji eksploatacji i stosować wymagane przez instrukcje czasookresy pomiędzy przeglądami.

Norma PN-HD 60364-6:2016-07 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 6: Sprawdzanieokreśla warunki sprawdzania instalacji elektrycznych niskiego napięcia. Przedstawia, między innymi, zagadnienia związane z okresową weryfikacją, a także metodami przeprowadzania pomiarów oraz testowania. Punkt 6.5.2.1 Normy mówi o częstotliwości okresowej weryfikacji uwzględniającej bezpieczeństwo eksploatacji. Zapis o kolejnym terminie powinien się znaleźć w protokole pomiarowym. Innymi słowy, pomiarowiec na podstawie przeprowadzonych badań, których wyniki obrazują stan techniczny urządzeń, powinien zaproponować taki termin kolejnego przeglądu, który pozwoli zapewnić bezpieczeństwo przy użytkowaniu danej instalacji czy urządzenia.

Wniosek: należy sprawdzać zapisy w poprzednim protokole pomiarowym i stosować wynikające z poprzednich pomiarów czasookresy pomiędzy przeglądami.

Innymi przesłankami do dokonania sprawdzenia instalacji są wszelkiego rodzaju awarie czy zdarzenia techniczne, np. pożar lub wypadek. W takich przypadkach to prowadzący eksploatację decyduje, że dane urządzenia powinny być kontrolowane częściej, niż to wynika z powyżej przytoczonych kryteriów.       

Kwestie kontroli budowli oraz instalacji elektrycznych są regulowane prawnie przede wszystkim dla zachowania bezpieczeństwa użytkowania, ale równorzędnie w celu zachowania bezpieczeństwa pożarowego.

Pomiarowiec określający termin następnych badań instalacji powinien używać klucza: więcej rodzajów ryzyka (awarie, ciężkie rozruchy, trudne warunki środowiskowe) – częstsze pomiary. A użytkownik powinien oczekiwać nie tyle protokołu pomiarowego, ile rzetelnego sprawdzenia bezpieczeństwa.